پژوهشی درباره ی عدد نمادین چهل-اکبر یاوریان
نبرد شیر و گاو
برخی پژوهش ها نکات جالبی از انطباق نبرد شیر و گاو و گاوکشی در آیین میتراییسم (مهر) ارائه داده اند که تقریباً با تمام جهات محور اصلی بحث ما (عدد نمادین چهل) ارتباط مستقیم نشان می دهد. دیوید اولانسی (۱۳۸۰) در پژوهشی، میتراپرستی رومی را از بحث فوق مستثنی ندانسته و ضمن قیاس میترا با برساوس (صور فلکی معروف در اساطیر نجومی) آن را در میان حرکت پیاپی گروهی از صور فلکی که همگی با هم در زمان معینی از سال، قابل رویت اند، به مفهوم یک دوره ی نجومی دانسته است. و جالب تر آنکه حرکت این صور (گاو، عقرب، سگ، مار، کلاغ، شیر و پیاله) و دوره ی نجومی آن همانست که در بحث چله ها و آیین های زمستانی مربوط به آن و خوشه ی پروین (در شعر هسیودس و سیستم گاهشماری یونانی) به منظور انطباق دوره های گوناگون کشاورزی با شرایط جغرافیایی و زندگی انسانی صورت می گرفته است.
در منابع پژوهشی دین، فرهنگ و اساطیر ایران باستان، هریک از عناصر نبرد نمادین شیر و گاو از جایگاه ویژه و در عین حال چندگانه و متضاد خود برخوردارند، گرچه در نهایت مفاهیم متفاوت زمینی و آسمانی آنها، همه در جهت تقویت روحی پیروان و عبور صحیح و موفق آنان از سختیِ دوره های گوناگون زندگی فصلی و کشاورزی بوده است…
دیوید اولانسی ذیل بحث نبرد شیر و گاو می آورد:
میتراپرستان مرگ گاو را نمایانگر پایان عصر ثور می دانستند، یعنی انتقال اعتدال بهاری از برج ثور که سبب آن، فعالیت خدای جدیدی بود که گمانمی رفت باعث و بانی تقدیم باشد… سؤال ما درباره ی این مطلب است که چرا میتراپرستان تصمیم گرفتند تقدیم را با تأکید بر مسأله ی انتقال از برج ثور نمادپردازی کنند و نه خلق نمادی برای کل مدار تقدیم که از میان همه ی دوازده علامت منطقة البروج بگذرد؟ آسانترین پاسخ به این سؤال این است که انتقال از برج ثور آخرین جابه جایی بوده که صورت گرفته و… اما عامل دیگری نیز ممکن است دخالت داشته باشد (از آنجا که) آرم مهم شهر ترسوس (که اغلب بر سکه های این شهر از قرن چهارم ق.م. تا قرن سوم م. دیده می شود) نماد شیری بود که به یک گاو حمله می آورد … این آرم گاهی اوقات همراه با پرسیوس (برساووس) دیده می شود… این واقعیت که شهر ترسوس همین صحنه ی نبرد شیر و گاو را به عنوان آرم خود به شمار می آورد، به این معناست که پیش از پیدایش میتراپرستی، نماد معروفی از مرگ گاو در این شهر وجود داشته، نمادی که از قدیم با نجوم پیوند داشته است(۱۳۸۰: ۷-۱۳۶)….
اولین اقدام روشنگرانه دراین بحث، نیازمند باز شدن بحث قاعده ی پیشروی اعتدالین است: پدیده ی اعتدالین می تواند یک راه حل علمی برای مسئله ی حضور غیرمترقبه ی ثور و عقرب بجای حمل و میزان در تاورکتونی (= گاوکشی) باشد. زیرا اگرچه اعتدالین در عهد یونانی رومی در حمل و میزان بود، اما پیش از آن آخرین وضعیت آنها در ثور و عقرب بوده است. موقعیتی که حدود چهار هزار سال پیش از میلاد تا حدود دو هزار سال پیش از میلاد طول کشید (اولانسی، ۸۸) اگر بخواهیم در این باره قدری دقیقتر باشیم باید گفت: ارتعاش زمین کمی شبیه به لرزش یک فرفره است، اما آنچه در فرفره در لحظه ای اتفاق می افتد، وقتی در حرکات ظاهری صورت های فلکی منعکس می شود، دوره ای عظیم و شکوهمند است که حدود ۲۶۰۰۰ سال طول می کشد. در طی این دوره بسته به اینکه کجای این دوره هستیم، خورشید در یک اعتدال یا انقلاب صورت های فلکی متفاوتی را اشغال می کند، برای مثال، در زمان ما صورت فلکی حوت/ماهی (pisces) منزلگاه خورشید اعتدال بهاری است. آغاز ظهور خورشید در حوت در این زمان از سال به دو هزار سال بازمیگردد...
به هرحال اگر بنابر یکی از زمان های ذکر شده فوق (با توجه به تقدیم اعتدالین) به دنبال یک بهانه زمانی چهل روزه ای باشیم (بنابر آنچه که تقسیم های چهل روزه ی بعد از زمستان حکم می کند) باید گفت نبرد شیر و گاو و یا بنابر عقاید یونانیها تاورکتونی (= گاوکشی) در حدود دو هزار سال پیش از میلاد در روز دهم مارس (= بیستم اسفند) صورت می گرفته است. بر این اساس این دوره که از دهم بهمن تا بیستم اسفند به طول می انجامیده می توانسته دوره ی چهل روزه ی بعدی (چله ی کوچک) را بنا نهاده باشد. (در بخش های بعد ذیل بحث تقسیمات چهل روزه ی سال، بر چهل روزه بودن چله ی کوچک تأکید گردیده است)…
برای ادامه مطلب رجوع شود به کتاب «پژوهشی پیرامون عدد نمادین چهل» اثر «اکبر یاوریان»
برای سفارش این کتاب می توانید از اینجا اقدام نمایید.