اولین خاستگاه موسیقایی بشر استفاده­‌ی ناگزیر ابزاری از آن برای رهانیدن جان از خطر مرگ بوده است. مثلاً اولین آواهایی که حنجره­‌ی تازه به تکامل رسیده­‌ی او ایجاد می­‌کرده، نوایی تقلیدی از طبیعت برای به دام انداختن شکار یا آگاه ساختن هم­‌نوعان از خطری مرگ­‌آفرین بوده که حیات او را تهدید می­‌کرده است. چنان­چه زبان هم به عنوان همزاد آواز و موسیقی، همین سرنوشت را داشته است. اما پس از عبور از این دوره­‌ی بسیار طولانی که شاید دست­‌کم یک تا یک و نیم میلیون سال به­‌طول انجامیده، تا جایی که حافظه­‌ی تاریخی بشر یاری می­‌دهد؛ موسیقی تنها و تنها با انگیزه ستایش و نیایش خدایگان به اجرا درمی­‌آمده است. این نوع از بکارگیری موسیقی نیز با هدف استمدادجویی از خدایگان (به عنوان نیروهای خیر) صورت می­‌گرفته است تا از جان و مال آنان در برابر خطر نیروهای شر دفاع شود. دوره­‌ی اخیر که خود می­‌تواند از سابقه­‌ای چند ده هزار ساله برخوردار بوده باشد، بی­‌تردید ریشه در اعماق دوره­‌ی طولانی و پُر از مشقت پیشین داشته است.

با این حال ناگزیریم پژوهش پیرامون نیایش در موسیقی را براساس ادله­‌های باستان­‌شناسی و زبان­‌شناسی و به­‌طور مشخص با اتکاء بر اسناد به­‌دست آمده پیرامون پرستش­گاه­‌ها (مانند زیگورات­‌ها در ایلام متقدم) مبنا قرار دهیم. اینجاست که با قاطعیت می­‌توان گفت: در این دوره موسیقی اگرنه تنهاترین، اما یقیناً به­‌عنوان مهم­ترین وسیله برای ستایش و نیایش خدایگان در این پرستش­گاه­‌ها و اماکن مقدس به­‌شمار می­‌رفته است. کتیبه­‌های به­‌دست آمده­‌ی پیرامون این زیگورات­‌ها دلالت بر وجود بیمارستان مخصوص خوانندگان زن معابد دارد. از طرف دیگر تنوع سازها و صداهای مورد استفاده، مثل انواع زنگ­‌های بزرگ و کوچک که هریک حامل پیامی آیینی و نیایشی بوده، بر استدلال مورد بحث استحکام ویژه­‌ای می­‌بخشد. این روند از نقش موسیقی تا امروزه همچنان تداوم داشته و اگرچه اشکال گوناگونی به خود گرفته اما به­‌طور پیوسته ادامه دارد.
اکبر یاوریان
چاپ شده در روزنامه اصفهان فردا