تحقیق در مورد موسیقی پیش از اسلام همواره برای محققان حیطه موسیقی و تاریخ موضوعی جذاب و جالب توجه بوده است و محققان ایرانی و خارجی در چند دهه اخیر به قدر دانش و توانایی خود گوشه ای از آن را بازخوانی و معرفی کرده اند. در میان این پژوهش ها گاه با مواردی رو به رو هستیم که دیدی متعصبانه و موزه ای به این مقوله دارند و با اظهار کردن مطالبی دور از واقعیت به داستان سرایی می پردازند و سبب دور شدن از حقیقت امر می شوند. بنابراین در وهله اول برای تحقیق در این موضوع آنچه لازم می نماید برخورداری از نگرشی علمی و به دور از تعصب است.
در بین دوره های تاریخی پیش از اسلام اطلاعات مکتوب و تصویری بیشتر و گسترده تری از موسیقی دوره ساسانی نسبت به دوره های قبل از آن ( اشکانی، هخامنشی و مادی) وجود دارد. کنار هم قرار دادن این اطلاعات می تواند به روشنگری هر چه بیشتر موسیقی این دوره کمک کند و شاید این پژوهش ها چراغ راهی باشد برای ورود به حیطه موسیقی دوره اشکانی و قبل از آن.
کتاب خسروانی ها، پژوهشی در اسامی الحان دوره ساسانیان کوششی است برای روشن کردن بخشی پرابهام از موسیقی دوره ساسانی. نویسنده در این کتاب، فرمی دایره المعارف گونه به کار گرفته است و در ذیل هر واژه ابتدا به ریشه یابی بن مایه های واژه می پردازد و سپس شرحی از اطلاعات موجود در منابع مکتوب را ارائه می دهد. این منابع گستره وسیعی را در بر می گیرند که شامل کتب تاریخی و فرهنگ لغات، نسخ خطی بعد از اسلام، دیوان شاعران، کتب فلسفه و عرفان، کتب اسطوره شناسی و… است. نویسنده با مقایسه و تطبیق اطلاعات موجود در منابع، سعی در معرفی واژه های نزدیک به حقیقت و جدا کردن آنها از کلمات افزوده به این مقوله دارد.
در ادامه نویسنده به پیگیری واژه مورد بحث در میان همه وجوه فرهنگی و تاریخی ایران و مربوط بودن یا نبودن آن با موسیقی می پردازد. در این کتاب سعی شده است با نگاهی به کتب تاریخی، سیر تاریخی واژه ها ردیابی و با نگاهی به نسخ خطی بعد از اسلام و در نظر داشتن موسیقی امروز پیوندهای احتمالی میان الحان دوره ساسانی و موسیقی ردیف دستگاهی امروز ایران مشخص شود. و درنهایت نویسنده با کنار هم قرار دادن شواهد و قرائن موجود به جمع بندی در مورد واژه ذکر شده می پردازد. الحان دوره ساسانی جزء موضوعات بسیار جالب موسیقی این دوره است که همواره با داستان سرایی و تخیلات افراد معرفی شده است. در این میان نگاه تطبیقی مقایسه ای نویسنده به این موضوع قابل تقدیر است. این کتاب پاسخی است به خلأ موجود در این زمینه که می تواند نقطه حرکت و شروعی برای پژوهش های پربارتر و آکادمیک بعدی باشد.
پی نوشت:
چندی پیش کتاب خسروانی ها، پژوهشی در الحان دوره ساسانی برای بررسی و نقد در اختیارم قرار گرفت. بنا به دلایلی بهتر دیدم به معرفی کتاب بپردازم تا نقد کتاب. این کتاب نیز مانند هر پژوهش دیگری خالی از اشکال نیست، اما به زعم اینجانب در راستای کمک به معرفی و روشنگری مطلب مورد بحث که با نگرشی علمی نگاشته شده شایسته تقدیر و توجه است.
روزنامه فرهیختگان
کد خبر:۲۶۶۴۳
تاریخ خبر:۱۳۹۳/۱۲/۳